Ανήκει στο εναρμόνιο γένος. Ο συγκεκριμένος ήχος χρησιμοποεί άλλοτε μικτή εναρμόνιο κλίμακα κι άλλοτε αμιγή. Αυτό εξαρτάται από το που τίθεται η εναρμόνιος φθορά. Όταν τίθεται στο φθόγγο Γα, τότε γίνεται εναρμόνιο το βαρύ τετράχορδο της κλίμακας. Όταν τίθεται στο φθόγγο Ζω, γίνεται εναρμόνιο το οξύ τετράχορδο. Εάν, τέλος, τεθεί και στο Γα και στο Ζω, τότε συγκροτείται ολόκληρη εναρμόνια κλίμακα.
ΗΧΟΣ ΠΡΩΤΟΣ
|
| ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ | ||||||||||||||
| ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
|
10/9 |
16/15 |
9/8 |
9/8 |
10/9 | 16/15 | 9/8 | ||||||||
|
ΚΑΤΑ ΧΡΥΣΑΝΘΟ |
||||||||||||||
| ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
| 9 | 7 | 12 | 12 | 9 | 7 | 12 | ||||||||
|
ΚΑΤΑ ΜΙΣΑΗΛΙΔΗ |
||||||||||||||
| ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
| 11 | 7 | 12 | 12 | 11 | 7 | 12 | ||||||||
|
ΚΑΤΑ ΠΑΓΑΝΑ |
||||||||||||||
| ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
| 12 | 6 | 12 | 12 | 12 | 6 | 12 | ||||||||
|
ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ |
||||||||||||||
| ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
| 10 | 8 | 12 | 10 | 8 | 12 | 12 | ||||||||
| 10 | 8 | 12 | 8 | 14 | 8 | 12 | ||||||||
Στην Οκτώηχο, σώζονται οι παρακάτω στίχοι που εκφράζουν το ήθος του ήχου:
Τέχνη μελουργός σους αγασθείσα κρότους,
Πρώτην νέμοι σοι τάξιν ω της αξίας!
Ηχος ο πρώτος Μουσική κληθείς τέχνη,
Πρώτος παρ΄ ημών ευλογείσθω τοις λόγοις.
Τα πρώτα πρώτε των καλών λαχών φέρεις.
Πρωτεία νίκης πανταχού πάντων έχεις.
Η ερμηνεία των παραπάνω στίχων έχει ως εξής: η τέχνη της μουσικής, επειδή θαύμασε τους ζωηρούς σου ήχους, σε τοποθετεί πρώτο στην τάξη των ήχων. Ω, πόση η αξία σου είναι! Ο ήχος που οναμάστηκε πρώτος στην τέχνη της μουσικής, ας επαινείται πρώτος από εμάς με τους λόγους μας. Σε σένα πρώτε, έλαχε η τιμή να παρουσιάζεις πρωτεύοντα ρόλο σε ωραιότατα μέλη. Και συ πανταχού απ΄ όλους τους ήχους κρατάς τα πρωτεία της νίκης.
Στον συγκεκριμένο ήχο ανήκουν πολλά μέλη, τόσο ειρμολογικά, όσο στιχηραρικά και παπαδικά. Χαρακτηριστικά τροπάρια του ήχου είναι: “Των ουρανίων ταγμάτων το αγαλλίαμα”, “Πανεύφημοι μάρτυρες υμάς”, “Ω του παραδόξου θαύματος”, “Του λίθου σφραγισθέντος”, οι αργές καταβασίες του Πάσχα, των Χριστουγέννων και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που αποδίδονται στον Πέτρο το Λαμπαδάριο, το κοινωνικό “Γεύσασθε και ίδετε” Ιωάννου του Κλαδά, το αργό “Θεοτόκε Παρθένε” του Πέτρου του Μπερεκέτου, κ.α
Ο Δεύτερος ήχος ανήκει στο χρωματικό γένος.
ΒΙΒΛΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
|
|
|
Σύμφωνα με τον Π.Γ. Κηλτζανίδη και τον Κωνσταντίνο Πρωτοψάλτη “Μακάμια είναι οι παρ΄ ημίν λεγόμενοι κύριοι ήχοι”. Οι παραγόμενοι ήχοι ονομάζονται Σιουπέδες, οι ημίτονοι Κύριοι Σιουπέδες (για τους Αραβοπέρσες είναι 13) και, τέλος, οι φθοριζόμενες χρόες καταχρηστικοί σιουπέδες (ξεπερνούν τους 90) Τα μακαμάτ (πληθυντικός της λέξης μακάμ) είναι δώδεκα στον αριθμό και ονομάζονται Κύρια Μακάμια. Είναι δε τα ακόλουθα: γεγκιάχ, ασιράν, αράκ, ραστ, ντουγκιάχ, σεγκιάχ, τζαρεγκιάχ, νεβά, χουσεϊνί, έβιτζ, γκερδανιέ, μουχαγιέρ.
|
|
|
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΗΧΟΥΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
|
|
|
Σύμφωνα με τον Απόστολο Κώνστα |
|
| Μακάμ | Ήχοι Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής |
| Χουσεϊνί | Πρώτος |
| Χουζάμ | Δεύτερος |
| Τζαρεγκιάχ | Τρίτος |
| Νεβά | Τέταρτος |
| Ουσάκ | Πλάγιος του Πρώτου |
| Ντουγκιάχ | Πλάγιος του Δευτέρου |
| Αράκ | Βαρύς |
| Ραστ | Πλάγιος του Τετάρτου |
|
Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Χαλάτζογλου |
|
| Μακάμ | Ήχοι Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής |
| Ντουγκιάχ | Πρώτος |
| Σεγκιάχ | Δεύτερος |
| Τζαρεγκιάχ | Τρίτος |
| Νεβά | Τέταρτος |
| Γιεγκιάχ | Πλάγιος του Πρώτου |
| Ασιράν | Πλάγιος του Δευτέρου |
| Αράκ | Βαρύς |
| Ραστ | Πλάγιος του Τετάρτου |
|
Σύμφωνα με τον Π. Κηλτζανίδη |
|
| Μακάμ | Ήχοι Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής |
|
ντουγκιάχ, ζιργκιουλέ, ουζάλ, σεμπά, ζεμζεμέ, ουσάκ, μουχαγιέρ, ζουμπουλέ, αρεζμπάρ, κιοτζέκ, κιουρντί, μουχαγιέρ, μπουσελίκ |
Πρώτος |
| χουζάμ, μαγιέ | Δεύτερος |
| τζαρεγκιάχ, ατζέμ, ατζέμ κιουρντί, πεϊζάν κιουρτνί, ατζέμ ασιράν, μπουσελίκ | Τρίτος |
| νεβά, νισαμπούρ, ισφαχάν, γεγκιάχ, αραμπάν | Τέταρτος |
| χουσεϊνί, χησάρ, χορασάν, χουσεϊνί κιουρντί, χησάρ μπουσελίκ, νουχούφτ, χουσεϊνί ασιράν, μπουσελίκ ασιράν | Πλάγιος του Πρώτου |
| χητζάζ, χουμαγιούν, σουρί, σεχνάζ, σεχνάζ μπουσελίκ | Πλάγιος του Δευτέρου |
| αράκ, μουχαλίφ αράκ, ζιλκέζ, ραχατουλεβά | Βαρύς |
| ραστ, ραχαβί, ναχαβέντ, μαχούρ, γκερδανιέ, νιγρίζ, πεντζουγκιάχ, ζαβίλ, μπουμπερκέ, μπουζρούκ, σαζκιάρ | Πλάγιος του Τετάρτου |