Ανήκει στο διατονικό γένος. Click
Tag Archives: ήχοι βυζαντινής μουσικής
Ήχος Πλάγιος του Δευτέρου
Ήχος Βαρύς
Ανήκει στο εναρμόνιο γένος
ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΗΧΟΥ
Στην Οκτώηχο, σώζονται οι παρακάτω στίχοι που εκφράζουν το ήθος του ήχου:
Οπλιτικής φάλαγγος οικείον μέλος,
ο του βάρους συ κλήσιν ειληφώς φέρεις.
Ήχον τον απλούν, τον βάρους επώνυμον,
ο τους λογισμούς εν βοαίς μισών φιλεί.
Ανδρών δε άσμα δευτερότριτε βρέμεις.
Ων ποικίλος δε, τους απλούς έχεις φίλους.
Δηλαδή: Εσύ που φέρεις την ονομασία του βάρους, έχεις μέλη που θυμίζουν στρατιωτική φάλαγγα. Αυτόν τον ήχο τον απλό, τον επονομαζόμενο βαρύ, ιδιαίτερα αγαπούν όσοι αποστρέφονται τις σκέψεις και έννοιες, που εκφέρονται με φωνές και κραυγές. Άσμα σοβαρό, που αρμόζει σε άνδρες αποδίδεις εσύ με σοβαρότητα, ο δεύτερος εναρμόνιος ήχος μετά τον τρίτο. Κι ενώ έχεις μέλη διάφορα, και εναρμόνια αλλά και διατονικά, εντούτοις φίλοι σου είναι οι απλοί άνθρωποι, που αγαπούν την απλότητα στο μέλος.
Ο βαρύς, όπως και ο τρίτος ήχος, δεν είναι πλούσιος σε μέλη. Ως χαρακτηριστικά μέλη, που ψάλλονται στο βαρύ ήχο αναφέρουμε ενδεικτά παρακάτω: το ζ΄ εωθινό δοξαστικό, το αργό Κεκραγάριο του Ιακώβου, η πεντάφωνος εκ του Ζω δοξολογία, η επτάφωνος εκ του Ζω δοξολογία του Δανιήλ Πρωτοψάλτου, Χερουβικά και Κοινωνικά του Πέτρου και Γρηγορίου, κ.τ.λ.
Ήχος Πλάγιος του Τετάρτου
Ανήκει στο διατονικό γένος.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΤΟΥ ΤΕΤΑΡΤΟΥ
ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΚΑΣ ΤΟΥ ΗΧΟΥ
ΜΕ ΜΟΡΦΗ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΩΝ ΛΟΓΩΝ
Νη Πα Βου Γα Δι Κε Ζω Νη΄
9/8 10/9 16/15 9/8 9/8 10/9 16/15
ΚΑΤΑ ΧΡΥΣΑΝΘΟ (κατά τριφωνίαν)
Νη Πα Βου Γα Δι Κε Ζω Νη΄
12 9 7 12 9 7 12
ΚΑΤΑ ΦΩΚΑΕΑ
Η Φωκαέας χρησιμοποιεί την ίδια κλίμακα με τον Χρύσανθο
ΚΑΤΑ ΜΙΣΑΗΛΙΔΗ
Νη Πα Βου Γα Δι Κε Ζω Νη΄
12 11 7 12 12 11 7
ΚΑΤΑ ΠΑΓΑΝΑ
Νη Πα Βου Γα Δι Κε Ζω Νη΄
12 12 6 12 12 12 6
ΚΑΤΑ ΤΣΙΚΝΟΠΟΥΛΟ
Νη Πα Βου Γα Δι Κε Ζω Νη΄
12 9 7 12 12 9 7
ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ
Νη Πα Βου Γα Δι Κε Ζω Νη΄
12 10 8 12 12 10 8
12 10 8 12 8 14 8
8 14 8 12 12 10 8
ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΗΧΟΥ
Στην Οκτώηχο, σώζονται οι παρακάτω στίχοι που εκφράζουν το ήθος του ήχου:
Ήχων σφραγίς τέταρτε συ των πλαγίων,
ως εν σεαυτώ παν καλόν μέλος φέρων.
Ανευρύνεις συ τους κροτούς των ασμάτων
ήχων κορωνίς ως υπάρχων και τέλος.
Ως άκρον εν φθόγγοις τε και φωνών στάσει
άκρον σε φωνής δις σε καλώ και τέλος.
Δηλαδή: Εσύ ο τέταρτος μεταξύ των πλαγίων, είσαι το επισφράγισμα όλων των ήχων, γιατί στις μελωδίες σου περιλαμβάνεις κάθε τι το ωραίο. Εσύ δίνεις έκταση και ευρύτητα στις ζωηρές φωνές των ασμάτων και είσαι η κορωνίδα και το τέλος όλων των ήχων. Και επειδή κατέχεις τα άκρα σε ό,τι αφορά τους υψηλούς τόνους, αλλά και τις καταλήξεις και τη στάση της φωνής, για το λόγο αυτό σε ονομάζω δυό φορές άκρο της φωνής και τέλος των ήχων.
Στον Πλάγιο του Τετάρτου ανήκουν πολλά μέλη. Μερικά χαρακτηριστικά τροπάρια είναι: “Ω του παραδόξου θαύματος”, “Την σοφίαν και λόγον”, “Το προσταχθέν μυστικώς”. Επίσης πολλά έντεχνα μέλη όπως: το δίχορο αργό μάθημα “Τη υπερμάχω”. Τα Ανοιξαντάρια και το Μακάριος ανήρ, της ακολουθίας του εσπερινού. Το δοξαστικό της Μεγάλης Τρίτης “Κύριε, η εν πολλαίς αμαρτίαις” του Πέτρου Λαμπαδαρίου, κ.α.
Ήχος Τέταρτος
Ήχος Τρίτος
Ανήκει στο εναρμόνιο γένος. Ο συγκεκριμένος ήχος χρησιμοποεί άλλοτε μικτή εναρμόνιο κλίμακα κι άλλοτε αμιγή. Αυτό εξαρτάται από το που τίθεται η εναρμόνιος φθορά. Όταν τίθεται στο φθόγγο Γα, τότε γίνεται εναρμόνιο το βαρύ τετράχορδο της κλίμακας. Όταν τίθεται στο φθόγγο Ζω, γίνεται εναρμόνιο το οξύ τετράχορδο. Εάν, τέλος, τεθεί και στο Γα και στο Ζω, τότε συγκροτείται ολόκληρη εναρμόνια κλίμακα.
Ήχος Πρώτος
ΗΧΟΣ ΠΡΩΤΟΣ
|
ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ | ||||||||||||||
ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
10/9 |
16/15 |
9/8 |
9/8 |
10/9 | 16/15 | 9/8 | ||||||||
ΚΑΤΑ ΧΡΥΣΑΝΘΟ |
||||||||||||||
ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
9 | 7 | 12 | 12 | 9 | 7 | 12 | ||||||||
ΚΑΤΑ ΜΙΣΑΗΛΙΔΗ |
||||||||||||||
ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
11 | 7 | 12 | 12 | 11 | 7 | 12 | ||||||||
ΚΑΤΑ ΠΑΓΑΝΑ |
||||||||||||||
ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
12 | 6 | 12 | 12 | 12 | 6 | 12 | ||||||||
ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ |
||||||||||||||
ΠΑ | ΒΟΥ | ΓΑ | ΔΙ | ΚΕ | ΖΩ | ΝΗ’ | ΠΑ’ | |||||||
10 | 8 | 12 | 10 | 8 | 12 | 12 | ||||||||
10 | 8 | 12 | 8 | 14 | 8 | 12 |
ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΗΧΟΥ
Στην Οκτώηχο, σώζονται οι παρακάτω στίχοι που εκφράζουν το ήθος του ήχου:
Τέχνη μελουργός σους αγασθείσα κρότους,
Πρώτην νέμοι σοι τάξιν ω της αξίας!
Ηχος ο πρώτος Μουσική κληθείς τέχνη,
Πρώτος παρ΄ ημών ευλογείσθω τοις λόγοις.
Τα πρώτα πρώτε των καλών λαχών φέρεις.
Πρωτεία νίκης πανταχού πάντων έχεις.
Η ερμηνεία των παραπάνω στίχων έχει ως εξής: η τέχνη της μουσικής, επειδή θαύμασε τους ζωηρούς σου ήχους, σε τοποθετεί πρώτο στην τάξη των ήχων. Ω, πόση η αξία σου είναι! Ο ήχος που οναμάστηκε πρώτος στην τέχνη της μουσικής, ας επαινείται πρώτος από εμάς με τους λόγους μας. Σε σένα πρώτε, έλαχε η τιμή να παρουσιάζεις πρωτεύοντα ρόλο σε ωραιότατα μέλη. Και συ πανταχού απ΄ όλους τους ήχους κρατάς τα πρωτεία της νίκης.
Στον συγκεκριμένο ήχο ανήκουν πολλά μέλη, τόσο ειρμολογικά, όσο στιχηραρικά και παπαδικά. Χαρακτηριστικά τροπάρια του ήχου είναι: “Των ουρανίων ταγμάτων το αγαλλίαμα”, “Πανεύφημοι μάρτυρες υμάς”, “Ω του παραδόξου θαύματος”, “Του λίθου σφραγισθέντος”, οι αργές καταβασίες του Πάσχα, των Χριστουγέννων και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που αποδίδονται στον Πέτρο το Λαμπαδάριο, το κοινωνικό “Γεύσασθε και ίδετε” Ιωάννου του Κλαδά, το αργό “Θεοτόκε Παρθένε” του Πέτρου του Μπερεκέτου, κ.α
Ήχος Δεύτερος
Ο Δεύτερος ήχος ανήκει στο χρωματικό γένος.
ΗΧΟΙ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ (MAQAM)
Σύμφωνα με τον Π.Γ. Κηλτζανίδη και τον Κωνσταντίνο Πρωτοψάλτη “Μακάμια είναι οι παρ΄ ημίν λεγόμενοι κύριοι ήχοι”. Οι παραγόμενοι ήχοι ονομάζονται Σιουπέδες, οι ημίτονοι Κύριοι Σιουπέδες (για τους Αραβοπέρσες είναι 13) και, τέλος, οι φθοριζόμενες χρόες καταχρηστικοί σιουπέδες (ξεπερνούν τους 90) Τα μακαμάτ (πληθυντικός της λέξης μακάμ) είναι δώδεκα στον αριθμό και ονομάζονται Κύρια Μακάμια. Είναι δε τα ακόλουθα: γεγκιάχ, ασιράν, αράκ, ραστ, ντουγκιάχ, σεγκιάχ, τζαρεγκιάχ, νεβά, χουσεϊνί, έβιτζ, γκερδανιέ, μουχαγιέρ.
|
|
ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΗΧΟΥΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
|
|
Σύμφωνα με τον Απόστολο Κώνστα |
|
Μακάμ | Ήχοι Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής |
Χουσεϊνί | Πρώτος |
Χουζάμ | Δεύτερος |
Τζαρεγκιάχ | Τρίτος |
Νεβά | Τέταρτος |
Ουσάκ | Πλάγιος του Πρώτου |
Ντουγκιάχ | Πλάγιος του Δευτέρου |
Αράκ | Βαρύς |
Ραστ | Πλάγιος του Τετάρτου |
Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Χαλάτζογλου |
|
Μακάμ | Ήχοι Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής |
Ντουγκιάχ | Πρώτος |
Σεγκιάχ | Δεύτερος |
Τζαρεγκιάχ | Τρίτος |
Νεβά | Τέταρτος |
Γιεγκιάχ | Πλάγιος του Πρώτου |
Ασιράν | Πλάγιος του Δευτέρου |
Αράκ | Βαρύς |
Ραστ | Πλάγιος του Τετάρτου |
Σύμφωνα με τον Π. Κηλτζανίδη |
|
Μακάμ | Ήχοι Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής |
ντουγκιάχ, ζιργκιουλέ, ουζάλ, σεμπά, ζεμζεμέ, ουσάκ, μουχαγιέρ, ζουμπουλέ, αρεζμπάρ, κιοτζέκ, κιουρντί, μουχαγιέρ, μπουσελίκ |
Πρώτος |
χουζάμ, μαγιέ | Δεύτερος |
τζαρεγκιάχ, ατζέμ, ατζέμ κιουρντί, πεϊζάν κιουρτνί, ατζέμ ασιράν, μπουσελίκ | Τρίτος |
νεβά, νισαμπούρ, ισφαχάν, γεγκιάχ, αραμπάν | Τέταρτος |
χουσεϊνί, χησάρ, χορασάν, χουσεϊνί κιουρντί, χησάρ μπουσελίκ, νουχούφτ, χουσεϊνί ασιράν, μπουσελίκ ασιράν | Πλάγιος του Πρώτου |
χητζάζ, χουμαγιούν, σουρί, σεχνάζ, σεχνάζ μπουσελίκ | Πλάγιος του Δευτέρου |
αράκ, μουχαλίφ αράκ, ζιλκέζ, ραχατουλεβά | Βαρύς |
ραστ, ραχαβί, ναχαβέντ, μαχούρ, γκερδανιέ, νιγρίζ, πεντζουγκιάχ, ζαβίλ, μπουμπερκέ, μπουζρούκ, σαζκιάρ | Πλάγιος του Τετάρτου |
Ζαχαρίας Πασχαλίδης
click εδώ