May 02

Ήχος Πρώτος

Posted on by

 

ΗΧΟΣ ΠΡΩΤΟΣ

 

 

 

ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ
ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ ΚΕ ΖΩ ΝΗ’ ΠΑ’

10/9

 16/15

  9/8

 9/8

  10/9  16/15  9/8

ΚΑΤΑ ΧΡΥΣΑΝΘΟ
ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ ΚΕ ΖΩ ΝΗ’ ΠΑ’
     9      7 12 12 9 7 12

ΚΑΤΑ ΜΙΣΑΗΛΙΔΗ
ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ ΚΕ ΖΩ ΝΗ’ ΠΑ’
  11      7 12 12 11 7 12

ΚΑΤΑ ΠΑΓΑΝΑ
ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ ΚΕ ΖΩ ΝΗ’ ΠΑ’
  12      6 12 12 12 6 12

ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ
ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ ΚΕ ΖΩ ΝΗ’ ΠΑ’
 10      8 12 10 8 12 12
 10      8 12 8 14 8 12

 

ΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΗΧΟΥ

Στην Οκτώηχο, σώζονται οι παρακάτω στίχοι που εκφράζουν το ήθος του ήχου:

Τέχνη μελουργός σους αγασθείσα κρότους,

Πρώτην νέμοι σοι τάξιν ω της αξίας!

Ηχος ο πρώτος Μουσική κληθείς τέχνη,

Πρώτος παρ΄ ημών ευλογείσθω τοις λόγοις.

Τα πρώτα πρώτε των καλών λαχών φέρεις.

Πρωτεία νίκης πανταχού πάντων έχεις.

Η ερμηνεία των παραπάνω στίχων έχει ως εξής: η τέχνη της μουσικής, επειδή θαύμασε τους ζωηρούς σου ήχους, σε τοποθετεί πρώτο στην τάξη των ήχων. Ω, πόση η αξία σου είναι! Ο ήχος που οναμάστηκε πρώτος στην τέχνη της μουσικής, ας επαινείται πρώτος από εμάς με τους λόγους μας. Σε σένα πρώτε, έλαχε η τιμή να παρουσιάζεις πρωτεύοντα ρόλο σε ωραιότατα μέλη. Και συ πανταχού απ΄ όλους τους ήχους κρατάς τα πρωτεία της νίκης.

Στον συγκεκριμένο ήχο ανήκουν πολλά μέλη, τόσο ειρμολογικά, όσο στιχηραρικά και παπαδικά. Χαρακτηριστικά τροπάρια του ήχου είναι: “Των ουρανίων ταγμάτων το αγαλλίαμα”, “Πανεύφημοι μάρτυρες υμάς”, “Ω του παραδόξου θαύματος”, “Του λίθου σφραγισθέντος”, οι αργές καταβασίες του Πάσχα, των Χριστουγέννων και της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που αποδίδονται στον Πέτρο το Λαμπαδάριο, το κοινωνικό “Γεύσασθε και ίδετε” Ιωάννου του Κλαδά, το αργό “Θεοτόκε Παρθένε” του Πέτρου του Μπερεκέτου, κ.α

Apr 30

Βιβλιογραφία

Posted on by

 

 

  • ΑΛΥΓΙΖΑΚΗ ΑΝΤΩΝΙΟΥ. Ε., “Θέματα Εκκλησιαστικής Μουσικής”, εκδόσεις Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη, (1975)
  • Η Οκταηχία στην Ελληνική Λειτουργική Υμνογραφία, εκδόσεις Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη, (1985)
  • Εκκλησιαστικοί Ήχοι και Αραβοπέρσικα Μακάμια, Θεσσαλονίκη, (1990)
  • ΔΕΒΡΕΛΗ ΑΣΤΕΡΙΟΥ. Κ., “Πηδάλιον, Μέθοδος Βυζαντινής Μουσικής”, Θεσσαλονίκη, (1984)
  • ΕΥΘΥΜΙΑΔΗ ΑΒΡΑΑΜ., “Μαθήματα Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής”, Θεσσαλονίκη, (1972)
  • ΚΑΡΑ ΣΙΜΩΝΟΣ. Ι., “Μέθοδος της Ελληνικής Μουσικής – Θεωρητικόν”, Τόμοι 2, Σύλλογος προς διάδοσιν της εθνικής Μουσικής, Αθήνα, (1982)
  • ΚΗΛΤΖΑΝΙΔΟΥ Π., “Μεθοδική διδασκαλία θεωρητική τε και πρακτική προς εκμάθησιν και διάδοσιν του γνησίου εξωτερικού μέλους”, εκδόσεις Βασ. Ρηγόπουλου
  • ΚΟΡΑ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ. Γ., “Το Αίσθημα και η μέτρηση της εντάσεώς του με το νόμο του Weber. Πρωτογενή και δευτερογενή αισθήματα”, Οκτώβριος 1987
  • ΚΥΠΟΥΡΓΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ., “Μερικές παρατηρήσεις πάνω στα βασικά διαστήματα της ελληνικής και ανατολικής μουσικής”, περιοδικό “Μουσικολογία”, τεύχος 2, Μάιος 1985
  • ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Πρωτοψάλτου., “Ερμηνεία της εξωτερικής μουσικής”. Αναστατική έκδοση. Εκδόσεις Κουλτούρα
  • ΜΑΡΓΑΖΙΩΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ., “Θεωρητικόν Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής”, Αθήνα, (1974)
  • ΜΙΣΑΗΛΙΔΟΥ ΜΙΣΑΗΛ., “Νέον Θεωρητικόν Συντομώτατον ήτοι περί της καθ΄ ημάς εκκλησιαστικής και αρχαίας ελληνικής μουσικής”, Αθήνα, (1902)
  • ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΑΘ., “Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική και Ψαλμωδία” Ιστορικομουσικολογική μελέτη. Τόμοι Γ΄
  • ΠΑΓΑΝΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ. Ε., “Διδασκαλία της καθόλου μουσικής τέχνης ήτοι γραμματική της μουσικής γλώσσης”, εκ του Πατριαρχικού Τυπογραφείου, Κωνσταντινούπολις, (1893)
  • ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ Δ. Γ., “Θεωρία και πράξις της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής”, 3η έκδοση, Αδελφότης Θεολόγων “Ο Σωτήρ”, Αθήνα, (1982)
  • ΠΑΣΧΑΛΙΔΗ ΖΑΧΑΡΙΑ., “Εκκλησιαστική Βυζαντινή Μουσική, σύντομη θεωρία και πράξη”, Θεσσαλονίκη, (1985)
  • ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ., “Ιστορική επισκόπησις της Βυζαντινής Εκκλησιαστικής Μουσικής από των Αποστολικών χρόνων μέχρι των καθ΄ ημάς (1 – 1900 μ.Χ.)”, Εκδόσεις Τέρτιος, Κατερίνη, (1990)
  • ΣΠΥΡΑΚΗ ΙΩΑΝΝΟΥ. Δ., “Εφαρμογές των Μαθηματικών, της Ψυχοακουστικής και της Πληροφορικής στα μουσικά διαστήματα και στους ήχους της βυζαντινής μουσικής (εκκλησιαστικής – εξωτερικής)”. Διπλωματική εργασία που υποβλήθηκε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το 1993. Επιβλέπων Καθηγητής: Χαράλαμπος Σπυρίδης (Επίκουρος Καθηγητής, τότε, στη Σχολή Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ). Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ.
  • ΣΠΥΡΙΔΗ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ., “Ψυχοακουστική και Μαθηματικά στη Βυζαντινή Μουσική”, Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, (1987)
  • “ΣΤΟΙΧΕΙΩΔΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ, εκπονηθείσα επί τη βάσει του ψαλτηρίου υπό της Μουσικής Επιτροπής του Οικουμενικού Πατριαρχείου εν έτει 1883”, εκδόσεις Κουλτούρα, Αθήνα, (1978)
  • ΤΣΙΚΝΟΠΟΥΛΟΥ Α., “Θεωρία και πρακτική διδασκαλία της παρ΄ ημίν Μουσικής, ήτοι Γραμματική της Βυζαντινής Μουσικής”, Αθήνα, (1897)
  • ΦΙΛΟΞΕΝΟΥΣ Κ., “Θεωρητικόν στοιχειώδες της μουσικής”, Κωνσταντινούπολη, (1859)
  • ΦΩΚΑΕΩΣ Θ., “Κρηπίς του θεωρητικού και πρακτικού της Εκκλησιαστικής μουσικής”, εκδόσεις Γ. Καμπάση, Αθήνα, (1902)
  • ΧΑΤΖΗΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΜΙΧΑΗΛ. Α., “Αι βάσεις της Βυζαντινής Μουσικής”, Κωνσταντινούπολη, (1949)
  • ΧΑΤΖΗΘΕΟΔΩΡΟΥ Θ. Γ. ΦΩΚΑΕΩΣ., “Απλή μέθοδος της Βυζαντινής Μουσικής μετά πρακτικών ασκήσεων και οδηγιών προς χρήσιν των τε διδασκόντων και διδασκομένων”, Αθήνα, (1977)
  • ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ., “Μέγα Θεωρητικόν της Βυζαντινής Μουσικής”, Βυζαντινές Εκδόσεις Κ. Σπανού, Αθήνα, (1976)
  • ΨΑΧΟΥ Κ., “Το Οκτάηχον σύστημα της Βυζαντινής Μουσικής”, Εκδόσεις Μιχ. Ι. Πολυχρονάκης, Νεάπολις Κρήτης, (1980)

 ΒΙΒΛΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

  • Αγγελικός Χορός Γ’ Πολυέλεοι, Εκδόσεις Ι. Μ. Σίμωνος Πέτρας Αγίου Όρους
  • Αθωνιάς, Πέτρου Φιλανθίδου, Τόμοι 2
  • Ακάθιστος Ύμνος Η Ακολουθία, Ανδρέα Χ. Αναστασιάδη – Χατζή
  • Ανθοδέσμη Εκκλησιαστικής Μουσικής, Χαραλάμπους Παπα – Νικολάου
  • Βυζαντινή Θεία Λειτουργία, Σουρλαντζή Δημητρίου
  • Δοξαστάριον, Πέτρου Πελοποννησίου
  • Ειρμολόγιον Καλοφωνικόν, Γρηγορίου Πρωτοψάλτου
  • Ειρμολόγιον Καταβασιών, Ιωάννου Πρωτοψάλτου
  • Ευχολόγιον, Ζαχαρία Πασχαλίδη
  • Η Πανδώρα – Ευτέρπη, Θεοδώρου Παράσχου Φωκαέως – Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος
  • Θεία Λειτουργία, Χρυσάνθου Θεοδοσόπουλου
  • Λειτουργικά κατ΄ ήχον, Δημητρίου Γαλάνη
  • Μεγάλη Εβδομάς, Γεωργίου Ραιδεστηνού
  • Μουσική Κυψέλη, Στεφάνου Λαμπαδαρίου
  • Μουσικόν Εγκόλπιον των Ι. Ακολουθιών της Υπεραγίας Θεοτόκου, Ζαχαρία Πασχαλίδη
  • Μουσικόν Εγκόλπιον του Εσπερινού, Ανδρέου Μοναχού Αγιορείτου
  • Μουσικός Πανδέκτης, Τόμοι 8
  • Μουσική Συλλογή, Γεωργίου Πρωγάκη, Τόμοι 3
  • Νέον Μουσικόν Εγχειρίδιον, Ιωάννου Πρωτοψάλτου, Τόμοι 2
  • Ο Μέγας Πανηγυρικός Εσπερινός, Αθανασίου Πέττα
  • Πηδάλιον Βυζαντινής Μουσικής: Εγκαίνια Ναού, Α. Δεβρελή
  • Πηδάλιον Βυζαντινής Μουσικής: Εγκόλπιον, Α. Δεβρελή
  • Πηδάλιον Βυζαντινής Μουσικής: Τριώδιον, Α. Δεβρελή
  • Πηδάλιον Βυζαντινής Μουσικής: Πεντηκοστάριον, Α. Δεβρελή
  • Πηδάλιον Βυζαντινής Μουσικής: Ειρμολόγιον, Α. Δεβρελή
  • Ψαλτήριον το τερπνόν, Έκδοση Ιεράς Μονής Σίμωνος Πέτρας, Άγιον Όρος

 

Σελίδα με χρήσιμα βιβλία

 

 

 

Apr 30

ΗΧΟΙ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ (MAQAM)

Posted on by

Σύμφωνα με τον Π.Γ. Κηλτζανίδη και τον Κωνσταντίνο Πρωτοψάλτη “Μακάμια είναι οι παρ΄ ημίν λεγόμενοι κύριοι ήχοι”. Οι παραγόμενοι ήχοι ονομάζονται Σιουπέδες, οι ημίτονοι Κύριοι Σιουπέδες (για τους Αραβοπέρσες είναι 13) και, τέλος, οι φθοριζόμενες χρόες καταχρηστικοί σιουπέδες (ξεπερνούν τους 90)

Τα μακαμάτ (πληθυντικός της λέξης μακάμ) είναι δώδεκα στον αριθμό και ονομάζονται Κύρια Μακάμια. Είναι δε τα ακόλουθα: γεγκιάχ, ασιράν, αράκ, ραστ, ντουγκιάχ, σεγκιάχ, τζαρεγκιάχ, νεβά, χουσεϊνί, έβιτζ, γκερδανιέ, μουχαγιέρ.

 

ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΗΧΟΥΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

Σύμφωνα με τον Απόστολο Κώνστα
Μακάμ Ήχοι Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής
Χουσεϊνί Πρώτος
Χουζάμ Δεύτερος
Τζαρεγκιάχ Τρίτος
Νεβά Τέταρτος
Ουσάκ Πλάγιος του Πρώτου
Ντουγκιάχ Πλάγιος του Δευτέρου
Αράκ Βαρύς
Ραστ Πλάγιος του Τετάρτου

Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Χαλάτζογλου
Μακάμ Ήχοι Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής
Ντουγκιάχ Πρώτος
Σεγκιάχ Δεύτερος
Τζαρεγκιάχ Τρίτος
Νεβά Τέταρτος
Γιεγκιάχ Πλάγιος του Πρώτου
Ασιράν Πλάγιος του Δευτέρου
Αράκ Βαρύς
Ραστ Πλάγιος του Τετάρτου

Σύμφωνα με τον Π. Κηλτζανίδη
Μακάμ Ήχοι Εκκλησιαστικής Βυζαντινής Μουσικής

ντουγκιάχ, ζιργκιουλέ, ουζάλ, σεμπά, ζεμζεμέ, ουσάκ, μουχαγιέρ, ζουμπουλέ, αρεζμπάρ, κιοτζέκ, κιουρντί, μουχαγιέρ, μπουσελίκ

 Πρώτος
χουζάμ, μαγιέ Δεύτερος
τζαρεγκιάχ, ατζέμ, ατζέμ κιουρντί, πεϊζάν κιουρτνί, ατζέμ ασιράν, μπουσελίκ Τρίτος
νεβά, νισαμπούρ, ισφαχάν, γεγκιάχ, αραμπάν Τέταρτος
χουσεϊνί, χησάρ, χορασάν, χουσεϊνί κιουρντί, χησάρ μπουσελίκ, νουχούφτ, χουσεϊνί ασιράν, μπουσελίκ ασιράν Πλάγιος του Πρώτου
χητζάζ, χουμαγιούν, σουρί, σεχνάζ, σεχνάζ μπουσελίκ Πλάγιος του Δευτέρου
αράκ, μουχαλίφ αράκ, ζιλκέζ, ραχατουλεβά Βαρύς
ραστ, ραχαβί, ναχαβέντ, μαχούρ, γκερδανιέ, νιγρίζ, πεντζουγκιάχ, ζαβίλ, μπουμπερκέ, μπουζρούκ, σαζκιάρ Πλάγιος του Τετάρτου

 

 

 

Apr 28

Μαθηματικά και Μουσική

Posted on by

Ένα από τα θέματα της μουσικής, που απασχόλησε τους πρώτους θεωρητικούς της, ήταν τα μουσικά διαστήματα. Ξεκινώντας από απλές, για τα σημερινά δεδομένα, προτάσεις, κάνοντας “υπολογισμούς” με τις τότε γνωστές μαθηματικές θεωρίες, οι άνθρωποι αυτοί μας παρέδωσαν έναν ανεκτίμητο θησαυρό γύρω από το θέμα “Μουσικό διάστημα”. Continue reading →

Apr 21

Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Posted on by

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Α´

I.

Τότες ἐταραχτήκανε τὰ σωθικά μου, καὶ ἔλεγα πὼς ἦρθε ὥρα νὰ ξεψυχήσω· κ᾿ εὑρέθηκα σὲ σκοτεινὸ τόπο καὶ βροντερό, ποὺ ἐσκιρτοῦσε σὰν κλωνὶ στάρι ῾ς τὸ μύλο ποὺ ἀλέθει ὀγλήγορα, ὡσὰν τὸ χόχλο ῾ς τὸ νερὸ ποὺ ἀναβράζει᾿ ἐτότες ἐκατάλαβα πὼς ἐκεῖνο ἤτανε τὸ Μεσολόγγι· ἀλλὰ δὲν ἔβλεπα μήτε τὸ κάστρο, μήτε τὸ στρατόπεδο, μήτε τὴ λίμνη, μήτε τὴ θάλασσα, μήτε τὴ γῆ ποὺ ἐπάτουνα, μήτε τὸν οὐρανό᾿ ἐκατασκέπαζε ὅλα τὰ πάντα μαυρίλα καὶ πίσσα, γιομάτη λάμψι, βροντή, καὶ ἀστροπελέκι· καὶ ὕψωσα τὰ χέρια μου καὶ τὰ μάτια μου νὰ κάνω δέηση, καὶ ἰδοὺ μές᾿ ῾ς τὴν καπνίλα μία μεγάλη γυναίκα μὲ φόρεμα μαῦρο σὰν τοῦ λαγοῦ τὸ αἷμα, ὅπου ἡ σπίθα ἔγγιζε κ᾿ ἐσβενότουνε· καὶ μὲ φωνή, ποὺ μοῦ ἐφαίνονταν πὼς νικάει τὴν ταραχὴ τοῦ πολέμου, ἄρχισε·

Continue reading →